User:Yerevantsi/sandbox/Matenadaran

Matenadaran

• expand Museum/exhibition section
• vault inside slope?
• location for major protests; 1988, 2003-2004; 2008
• Georgian National Center of Manuscripts, Institute of Manuscripts of Azerbaijan

collection overview

Тer-Vardanyan, Gevorg (2023). "Մաշտոցեան Մատենադարանի ձեռագրական հաւաքածուները (ժողովման պատմութեան համառօտ ուրուագիծ) [The Manuscript Collections of Mashtots Matenadaran]" (PDF). Banber Matenadarani (in Armenian). 35: 5–31. doi:10.57155/TYFJ4933. ISSN 1829-054X.

history (major stuff)

Gevorg V. Abgaryan

Աբգարյան Գ., Մատենադարան, Երևան, 1962:[1]
Абгарян Г. В., Матенадаран, Ереван, 1962.
G. W. Abgarian, Matenadaran. 1962.

Gevorg V. Abgaryan ...Մատենադարանի նորակառույց շենքը, որը հատկապես հին ձեռագրերի պահպանության և ուսումնասիրման համար կառուցված առաջին շենքն է Սովետական Միության մեջ: = the first building specifically constructed in the Soviet Union for the preservation and study of ancient manuscripts.

...այս հոյակապ պալատ-ամրոցում... = magnificent palace-fortress

Մատենադարանի նոր շենքը ցայտուն ապացույց է անցյալի մշակույթի պահպանման նկատմամբ Սովետական Հայաստանի կառավարության կողմից ցուցաբերվող բացառիկ ուշադրության և հոգատարության: Նորակառույց Մատենադարանը միաժամանակ հայ բազմաչարչար ու վաստակավոր գրիչների և մատենագիրների հիշատակը հավերժացնող անզուգական հուշարձան է: = The new building of the Matenadaran is a vivid proof of the exceptional attention and care shown by the government of Soviet Armenia towards the preservation of past culture. At the same time, the newly constructed Matenadaran is an unparalleled monument that immortalizes the memory of the long-suffering and dedicated Armenian scribes and manuscript writers."

---

Khachikian, Levon (1958). "Մատենադարանը անցյալում և սովետական իշխանության տարիներին [The Matenadaran in the past and the Soviet period]". Banber Matenadarani (in Armenian) (4): 7–23. (archived PDF)

Matevosyan, Karen (2019). "Մաշտոցյան Մատենադարան գիտահետազոտական ինստիտուտի 60-ամյակը [The 60th anniversary of the Mashtots Matenadaran]" (PDF). Banber Matenadarani (in Armenian). 28: 5–15. ISSN 1829-054X.

director Vache Nalbandyan (1952-54)

Matevosyan, Karen (7 July 2023). "«Մատենադարան» Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտ հիմնադրամի զարգացման 2023-2028 թթ. ծրագիր [The 2023-2028 Development Program of the Matenadaran]" (PDF) (in Armenian). Matenadaran.

roof issues, etc.

---

Рукописные сокровиша Матенадарана [2]

---

ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ: ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ http://gevorgianseminary.am/wp-content/uploads/2017/03/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.pdf https://web.archive.org/web/20180920174156/http://gevorgianseminary.am/wp-content/uploads/2017/03/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.pdf

sorted

Осуждали его именно за то, что сегодня вызывает восхищение: за слишком «церковный» подход, за национализм в архитектуре, утверждали, что здание плохо вписывается в местность. Несмотря на это, архитектору удалось реализовать все свои замыслы, и Матенадаран, именно благодаря своему идейному замыслу, а также мастеру, воплотившему эту идею в камень, стал одним из самых ярких символов Еревана.

the design faced harsh criticism, particularly for aspects that are now celebrated: its "overly ecclesiastical" approach, its nationalistic architectural style, and claims that the building did not blend well with the surrounding environment. 

Концептуальная эстетика здания Матенадарана заключается в простой гео-метрической форме и фронтальной композиции, в которой по-прежнему заметны оттенки национальной архитектуры [Григорян, Товмасян, 1986, с. 103–105]. Здание представляет собой простой куб с арочными углублениями спереди. В центральном арочном проеме, расположенном по оси, находится главный вход в музей, а также проем, расположенный на верхнем этаже (ил. 3). Последний украшен металлической композицией, состоящей из восьмиугольных модулей, которая является образцом традиционного армянского орнамента (ил. 4). Прототипами этого орнамента служат орнаментированные входы раннесредневековых и средневековых армянских церквей, например тимпан на входе в Ереруйский монастырь (V в.) или тимпан входного портала церкви Св. Варфоломея в Башкале (XIII в.). По правую и левую стороны от центральной оси образованы две узкие глубокие канавки, каждая из которых размещена в каменной раме соответствующего размера. По той же логике исполнены все фасадные композиции, которые обрамлены большой каменной рамой, как бы обобщающей композицию.

The conceptual aesthetic of the Matenadaran building lies in its simple geometric form and frontal composition, which still reflects elements of national architecture [Grigoryan, Tovmasyan, 1986, pp. 103–105]. 
The building is a simple cube with arched recesses at the front. The central arched opening along the axis contains the main museum entrance and another aperture on the upper floor (Fig. 3). The latter is adorned with a metal composition made up of octagonal modules, a fine example of traditional Armenian ornamentation (Fig. 4). The prototypes for this ornamentation are the decorated entrances of early medieval and medieval Armenian churches, such as the tympanum at the entrance of the Yereruyk Monastery (5th century) or the tympanum of the portal of St. Bartholomew's Church in Başkale (13th century). 
To the right and left of the central axis are two narrow, deep grooves, each framed by a stone border of corresponding size. The same logic applies to all the facade compositions, which are enclosed within a large stone frame that unifies the design.

Главный вход в Матенадаран решен абсолютно лаконично, исключительно с помощью простых геометрических форм и элементов. Торжественная резная деревянная дверь, которая, в свою очередь, повторяет образцы мало сохранившихся средневековых соборных дверей, кажется, обрамлена рядом нескольких рам, по периметру которых выгравированы повторяющиеся орнаменты. Между входной дверью и оконным проемом также присутствуют элементы декора, которые, вероятно, повторяют образцы средневековой армянской орнаментальной архитектуры. Величественная деревянная дверь украшена повторяющимися орнаментами, которые дополняют логику простых геометрических элементов общей композиции и придают ей определенную элегантность в передней части постройки.

The main entrance to the Matenadaran is designed with absolute simplicity, relying exclusively on basic geometric forms and elements. 
A stately carved wooden door, inspired by the few surviving medieval cathedral doors, appears framed by several layers, each perimeter engraved with repeating ornaments. 
Between the entrance door and the window aperture are additional decorative elements that likely reflect patterns from medieval Armenian ornamental architecture. The majestic wooden door is adorned with repeating motifs that enhance the logic of the simple geometric elements of the overall composition, adding a certain elegance to the building's facade.

Сама фронтальная композиция здания настолько логично и эстетично вписывается в градостроительный контекст города, настолько четки и пропорциональны контуры возвышающегося на холме здания, что издали оно кажется совершенным памятником, памятником городу и его жителям.

The building's frontal composition integrates so seamlessly and aesthetically into the urban fabric of the city, with its contours standing tall and proportionate on the hillside, that from a distance, it appears as a flawless monument—a monument to the city and its inhabitants.

Выводы. Фактически в случае с Матенадараном была использована новая классика, опирающаяся на национальные нерелигиозные воззрения, которая основана на отражении армянского средневекового мышления, что еще ближе к создаваемому образу Матенадарана.

The Matenadaran exemplifies a form of modern classicism rooted in national, non-religious perspectives and reflecting medieval Armenian thought. This alignment brings the created image of the Matenadaran even closer to its intended purpose.

---

Erevan: la construction d'une capitale à l'époque soviétique - Page 76 - fr:Taline Ter Minassian · 2007

 Grigorian fut invité à reprendre ses tra- vaux pour le projet du Matenadaran dont les diverses variantes initiales portaient toutes l'empreinte de la référence histo- rique car il fut décide de construire le bâtiment en fonction des nécessités de conservation des manuscrits en s'inspi- rant des motifs architecturaux de l'Arménie ancienne . Cet objectif ne pou- vait être réalisé sans une meilleure connaissance des monuments de l'Antiquité classique , tient à exprimer sa préoccupation concernant le devenir du site de Doura - Europos , site mondialement célèbre par les monuments exceptionnels qui y ont été découverts et ...

---

Richard G. Hovannisian: the first institute in the entire Soviet Union established for the investigation and preservation of manuscripts.

Herein lies the history, the prose, the poetry, the science, the religion, the philosophy, the art, the law, and the imagination of Armenia's greatest scholars.

---

Brezhnev... Fifty Years of Soviet Armenia. Speech at the ceremonial session of the Central Committee of the Communist Party of Armenia and the Supreme Soviet of the Armenian SSR. November 29, 1970

Один из предметов законной гордости ереванцев — знаменитый Матенадаран — замечательная сокровищница древнеармянских рукописей. Там словно непосредственно соприкасаешься с тысячелетней историей армянского народа. И чем больше размышляешь над уроками этой истории, тем с большей гордостью можешь сказать: да, победа Советской власти спасла древнюю культуру армянской нации, победа социализма возродила духовную жизнь этого талантливого народа, создала наилучшие условия для ее всестороннего расцвета.

One of the legitimate prides of Yerevan residents is the famous Matenadaran, a remarkable treasury of ancient Armenian manuscripts. There you seem to come into direct contact with the thousand-year history of the Armenian people. And the more you reflect on the lessons of this history, the more proudly you can say: yes, the victory of Soviet power saved the ancient culture of the Armenian nation, the victory of socialism revived the spiritual life of this talented people, created the best conditions for its comprehensive flourishing.

---

The sculptors, not aiming for portrait likeness and using the image's conventionality as a basis, sought stylistic unity. The sculptures are positioned separately from the building yet are compositionally inseparable from its architectural design.

Inside the reading rooms are sculptures
Pictorial frescoes in the vestibule, executed in a rich color palette (by artist V. Khachatryan), 
sculptures in the reading rooms (by sculptor A. Urartu),
objects of decorative-applied art (artist hy:Հմայակ Բդեյան A. Bdeyan)
The semantic load is complemented by historical exhibits from the II-I centuries BC and the XVI-XVII centuries, placed in the side open galleries

---

Abrahamian, Levon (2010). "Ереван: память и забвение в организации пространства постсоветского города [Yerevan: Memory and Oblivion in the Organization of Space in a Post-Soviet City]" (PDF). Forum for Anthropology and Culture (12). Kunstkamera: 248–271. ISSN 1815-8927.

Stepanyan, Albert A.; Simyan, Tigran S. (2012). "Ереван как семиотический текст (опыт реконструкции «начала» и «конца» проспекта Маштоца) ["Yerevan as a Semiotic Text (An Attempt at Reconstructing the 'Beginning' and 'End' of Mashtots Avenue)"]" (PDF). Kritika i Semiotika (in Russian) (16). Novosibirsk State University: 6–16. ISSN 2307-1753.

unsorted

Բնականաբար, դա դժվարացրեց Մատենադարանի շենքի կառուցումը, իսկ 1947 թվականին շինարարությունը դադարեցվեց, քանի որ, ինչպես գրում է Մարկ Գրիգորյանը. «չկային բավական թվով բանվորներ եւ վարպետներ: Նրանք զբաղված էին բնակարանային զանգվածային եւ կուլտուր-կենցաղային ու արդյունաբերական շինարարությամբ»5:
Շենքի ճակատային մասն Անիի Առաքելոց եկեղեցու գավթի ճակատի ճարտարապետական թեմայի զարգացումն է: Ծանոթությունը այդ հուշարձանի հետ թույլ է տալիս տեսնել, որ Մարկ Գրիգորյանը, վերցնելով հիմնական համաչափություններն ու մոտեցումները, պարզեցրել է շենքի ձեւերը, դարձրել դրանք ավելի լակոնիկ եւ արտահայտիչ:
Գլխավոր ճակատի ճարտարապետական ամբողջ բովանդակության զարդաշրջանակի մեջ վերցնելը սիրիական ծագում ունի, բայց Անիի շրջանում այդ եղանակը մենք հանդիպում ենք Պարոնի պալատի վրա, Առաքելոց եկեղեցու գավթում եւ այլուր»6
Սրահներից մեկում, որն այժմ ծառայում է որպես տեսասրահ, հետաքրքիր է կամարակապ առաստաղը, որը կարելի է մեկնաբանել որպես հղում հայ միջնադարյան ճարտարապետական ձեւերին:
Գլխավոր ցուցասրահը, ինչպես նաեւ նախկին ընթերցասրահը եւ մի քանի այլ սրահներ, նույնպես յուրահատուկ ձեւով վերարտադրում են միջնադարի եկեղեցիների եւ վանական համալիրների գավիթների կառուցվածքը: Գլխա- վոր ցուցասրահում դա չորս սյան վրա հենվող ութանիստ գմբեթն է, որը նաեւ լույսի աղբյուր է:
Ըստ նախնա- կան մտահղացման՝ այդտեղ պետք է լիներ մեկ այլ՝ Արա Սարգսյանի հեղի- նակած Մաշտոցի եւ Սահակ Պարթեւի արձանը: Եվ արդեն նույնիսկ պատ- րաստ էր մոդելը, որից պետք է այն քանդակվեր, իշխանություններն արգելեցին արձանը տեղադրել՝ պատճառաբանությամբ, որ Խորհրդային Հայաս- տանում չի կարող կաթողիկոսի (Սահակ Պարթեւի) արձան լինել: Այդ արձա- նը հետխորհրդային ժամանակ արդեն տեղադրվեց Երեւանի պետական հա- մալսարանի շենքի առջեւ:
Շենքի ներսում եւս կան արձաններ: Առաջին հարկի ցուցասրահներում տեղադրված են Մեսրոպ Մաշտոցի եւ Սահակ Պարթեւի գիպսե մեկմետրա- նոց արձանները, որոնց հեղինակն Ա. Ստեփանյանն է: Հնատիպ գրքերի սրահում է Հակոբ Մեղապարտի քանդակը (Գ. Ահարոնյան): Երրորդ հարկի գլխավոր ցուցասրահի անկյուններում Անանիա Շիրակացու (Գ. Բադալյան) եւ Մովսես Խորենացու (Ա. Ուրարտու) կիսանդրիներն են: Մովսես Խորենա- ցու եւս մի արձան (նույնպես Ա. Ուրարտուի հեղինակած) քարտեզների սրահում է:

Its doors and furniture was carved by famed woodworking artist Hovhannes Naghashyan. [3]

---

Авторы скульптур, свободные от достижения портретного сход- ства, имея в основе условность образа, стремились к стилистической общности. Скульптуры расположены отдельно от здания, но компози- ционно неотделимы от архитектурного построения. Вместе с тем, ар- хитектура здания, имея индивидуальное решение, одновременно стала фоном для скульптур. Пластика здесь накладывается на архитектур- ную основу и нацелена на раскрытие общего замысла. Достигнуто смысловое единство.

The sculptors, free from achieving a portrait likeness, based their work on the conventionality of the image, striving for stylistic unity. The sculptures are positioned separately from the building, but compositionally inseparable from the architectural structure.

В художественном решении здания большое место уделено разно- видностям живописного, прикладного и скульптурного синтеза. Живо- писные фрески вестибюля. исполненные в насыщенной цветовой гамме (ск. В. Хачатрян), скульптуры в читальных залах (ск. А. Урарту), предметы декоративно-прикладного искусства (худ. А. Бдеян) создают внутренний комфорт и влияют на сферу деятельности человека. Эле- менты изобразительного искусства в интерьере стали равноценными компонентами синтеза. Смысловую нагрузку дополняют расставлен- ные в боковых открытых галереях исторические экспонаты II-I вв. до и. э. и XVI-XVII вв. В комплексе всех элементов. как историче- ских, так и современно-пластических, достигнуто единство синтетическо- го образа здания Матенадарана. Духовный заряд, заложенный в образ но-смысловом решении. передается на все архитектурно-градостроитель- ное окружение. Созданная эмоционально-художественная среда про- никнута величием, исходящим из характера и назначения здания. Из анализа произведений архитектуры, которыми застраивался Ереван на протяжении 20-50-х годов, становится очевидным, что эмо-

"In the artistic design of the building, great attention was paid to the diversity of the synthesis of painting, applied arts, and sculpture. The vivid frescoes in the vestibule, executed in a rich color palette (sculptor V. Khachatryan), sculptures in the reading rooms (sculptor A. Urartu), and decorative-applied art objects (artist A. Bdeyan) create an inner comfort and influence the sphere of human activity. Elements of visual art in the interior became equal components of the synthesis. The thematic load is complemented by historical exhibits from the 2nd-1st centuries BC and the 16th-17th centuries, displayed in the side open galleries. In the combination of all these elements, both historical and modern-plastic, a unified synthetic image of the Matenadaran building was achieved. The spiritual energy embedded in the conceptual and semantic solution is transmitted to the entire architectural and urban environment. The emotionally artistic environment created is imbued with grandeur, emanating from the character and purpose of the building. From the analysis of architectural works that shaped Yerevan’s development in the 20s-50s, it becomes evident that the emotions..."

---

Siekierski, Konrad (2021). "Scripts, Saints, and Scientists: The Social Life of Gospel Books in an Armenian Museum". Journal of Orthodox Christian Studies. 4 (1): 93–114. ISSN 2574-4968.

The establishment of the Matenadaran as the place for Armenian manuscripts in the heart of the Armenians' Soviet homeland was rooted in a larger socio-political project of "apricot socialism."28 In cultural terms, an essential part of apricot socialism was a post-World War II turn to Armenian history, placed in the national frame but largely bereft of religious elements and integrated instead with official Soviet ideology.

The books stored and displayed in the Matenadaran have been literally lifted up and set apart"36 by the Institute's location above Yerevan's city center. Its monumental building crowns the capital's central avenue named after Stalin, then after Lenin,and-since 1990-after Mesrop Mashtots. The building offers a view of Mount Ararat (Armenia's sacred mountain and national symbol) and is set at the foot of a gigantic monument of Mother Armenia (and, before 1967, of Stalin).37 After climbing up the hill, a visitor to the Matenadaran passes through a massive bronze door, which is guarded by monuments of major figures of Armenian medieval culture.38 Inside the building, he or she has more stairs to climb to reach three exhibition halls, the architecture of which resembles interiors of medieval Armenian churches (fig. 1).39

story has it that, initially, Mashtots was supposed to be accompanied by Sahak Partev-his patron and the Catholicos of the Armenian Church. However, the idea of erecting a monument to the head of the Church was too much for the communist authorities.

There exists a tradition, which stretches back to communist times, that previous owners and other people can visit sacred booksstored in the Institute's repository.

Despite these objections, five books currently leave the Institute for religious reasons and spend a day in church." Since 2002, the Shurishkan Gospels visits the church of St. George in Mughni on the Sunday after Easter. Since 2010, pilgrims can approach the Sangibaran Gospels (Mat. 10554)77 in the church of St. Shoghakat in Etchmiadzin on the commemoration day of St. John the Baptist and Job the Righteous in early September. Since 2013, the Powerful (Arm. Zoravor) Gospels (Mat.4060) goes on the 14th of May—the commemoration day of Movses Tatevatsi-to the church of the Holy Mother of God (Arm. Surb Astvatsatsin) in Yerevan."8 The Shuhonts Gospels (Mat. 6436)79 travels in the second week of October to the church of St. Mesrop Mashtots in Oshakan for the feast of the Holy Translators (Arm. Surb Tarkmanchats). Finally, an unnamed Gospel Book (Mat. 8785) visits the church of St. Sarkis in Yerevan during the feast dedicated to this saint, celebrated between mid-January and mid-February.30

The Armenian Church, which in the post-Soviet period took back many previously confiscated churches and monasteries, did not try to regain its manuscript collection or to influence how books from this collection are interpreted and presented in theMatenadaran.

---

• Grigoryan, Vardan [in Armenian] (1994). "Մատենադարանը 1941-1945 թթ. պատերազմի տարիներին [Matenadaran during the war years of 1941-1945]". Banber Matenadarani (in Armenian). 16: 281–295. (archived link)

Մատենադարանի փոխադրումը Երևան, ըստ Հայաստանի Լուսժողկոմի 1939 թ. հուլիսի 1-ի A 151 հրամանի, պետք է ավարտվեր մինչև այդ թվա- կանի սեպտեմբերի 1-ը3, րայց ձզձզվեց և ավարտվեց 1940 թ. գարնակը

Անվանի ճարտարապետ Մարկ Գրիգորյանին հանձնարարվում է կաղմել Մատենադարանի շենքի նախագիծը: Զնայած պատերազմական տարիների հազար ու մի դժվարություններին, նախագծման գործն առաջ էր դնում: 1943 թ. ապրիլի 29-ին ժողկոմսովետի նախագահի տեղակալ Դ. Աղբալյա- նին' Գ. Աբովի ուղղած մի դրությունից տեղեկանում ենք, որ Մատենադա- րանի նոր շենքի նախագիծն ավարտված է և պետք է կառուցման վայրում կատարվեն երկրաբանական ուսումնասիրություններ20, Այս գրության հանգիստ, գործնական տոնը մի պահ մոռացնել է տալիս ժամանակը: Նորից ուշադրություն դարձնենք գրության ստեղծման օրվան' 1943 թ. ապրիլի 29-ը: Հիտլերյան ֆաշիզմի վերջնական ջախջախմանը շատ ժամանակ կար: Թշնամին դեռ շատ ուժեղ էր: Խորհրդային զոր-երի դեմ կովում էին հինգ միլիոնից ավելի մինչև ատամները զին ված դեր մա նա կան զորքերը, բայց մեր մարդիկ հավատում էին հաղթանակին: Այս էր պատճա- ոը, որ սկսվեցին գործնական աշխատանքներ Մատենադարանի նոր շենքի կառուցման համար: Միաժամանակ ընթանում էին շենքի նախադծի քննար- կումներ:

---

Հայաստանի Ժողկոմխորհի նախագահ Ալ. Մյասնիկյանը 1922 թ. մարտի 6-ին Պ. Մակին- ցյանին լիազորում է Մոսկվայում պահվող ձեռագրերը Հայաստան տեղափոխել և նրան տված մանդատով խնդրում ՌՍՖՍՌ-ի բոլոր հիմնարկներին, հնարավոր միջոցներով օժան- դակել այդ գործին, 1922 թ. ապրիլի 5-ին, 30-ից ավելի հայ զինվորների ուղեկցությամբ, Մոսկվայից Երևան են վերադարձվում Մատե- նադարանի ձեռագրերը:

Նկատի ունենալով այդ հանդամանքը, Հա- յաստանի Կոմունիստական պարտիայի Կենտ- րոնական Կոմիտեն և Մինիստրների Սովհտը ամենահոգատար վերաբերմունքը ցուցաբերելով հայ ժողովրդի ստեղծած կուլտուրական արժեք- ների պահպանման ու խնամքի նկատմամը, 1939 թվականին որոշեցին Երևանում կառուցել մատննադարանի համար հատուկ շենք, ձեռա- շրերի պահպանման ամենալավագույն հարմա- րություններով,
Պատերազմի ծանր տարիները ,խանգարեցին Մ. Գրիգորյանին մեկնել շրջան- նհրը հայ ճարտարապետական նշանավոր կո- թողներն ուսումնասիրելու համար. նա լինում է Հաղբատում, սանաննում, Տաթևում և այլ վայ- րերում, դիտում դրանք ազգային ճարտարա- պետության լավագույն հատիկները հավաքողի աչքերով:
Շենքի կառուցումն սկսվեց 1945 թվականին, սակայն գործն ընթանում էր դանդաղ. 1947- 1953 թթ. ժամանակավորապես դադարեցվեցին կառուցման աշխատանքները, ավելի հրատապ արդյունաբերական ձեռնարկությունների և րնակարանների շինարարությունն արագացնելու նպատակով, 1953 շինարարությունը վեր- սկսվեց ու մինչև իր ավարտը' 1959 թվակա- նը, շարունակվեց տարեց-տարի ուժեղացող թափով։
Շենքի հյուրընկալ դռներից այցելուն մրտ- նում է գլխավոր նախասրահը, որի լուծման մեջ օգտագործված են Սանահնի վանքի առաջին
գավթի ճարտարապետական ձևերը: Նախա- որաչի պատերն ու սյուները երեսպատված են rչնիի մուգ կարմիր հղկված մարմարով, իսկ գետնախարիսխն ու հատակր' երևանյան փայ- յեցված րազալտով: Առաջին հարկում գտնվում են' դասախո- սությունների սրահը (180 տեղով), Տպագիր դրթերի և մանրանկարների պատճենների ցու- ցասրահը (կառուցված Անիի Առաքելոց եկե- լեցու գավթի ճարտարապետական ոճով), Ձև- ոագրերի գիտական պահպանման սեկտորի աշ- խատասենյակը, դիրեկտորի առանձնասենյակը, ընդունարանը և գրասենյակը:
Առաջին հարկում գտնվում են' դասախոսությունների սրահը (180 տեղով), Տպագիր գրքերի և մանրանկարների պատճենների ցուցասրահը (կառուցված Անիի Առաքելոց եկելեցու գավթի ճարտարապետական ոճով), Ձեռագրերի գիտական պահպանման սեկտորի աշխատասենյակր, դիրեկտորի առանձնասենյակը, ընդունարանը և գրասենյակը:

Երբորգ հարկի կենտրոնական ընդարձակ մասում գտնվում հոյակապ ցուցասրա'ր, կառուցված ԺԱ-ԺԳ դարերի գավիթների ճարտարապետական ձևերի ներդաչնակ օգտագործմամբ. չորս սյուների և նրանցից վեր բարձրացող առագաստների վրա կանգնած ութա նիստ դմբեթր, որը վերևից հատվելով դարձվա» է լուսամուտ: Սրահի հարավային պատի վրա գտնվում կիսաշրջանակաձև մի այլ լուսամուտ, որից տեսարան բացվում դեպի Արարատյան հիասքանչ դաշտր' իր ձյունապատ ալեներ կատարներով, և սոցիալիստական Հայաստանի մայրաքաղաքը' իր դյութիչ ճարտա պայմանների մասին:

եյն հոյակապ մի հուշարձան է, որը մեր ժամանակակիցներին և ապագա սերունզներին անբարբառ պատմելու է այն մասին, թե լենինյան մեծ պարտիայի ղեկավա- րությամբ կոմունիզմ կառուցող ժողովուրդը ինչպես է գնահատում ու դուրդուրանքով պա'ում անցյալից ժառանդություն ստացած կույտուրական արժեքները:

---

ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ԿԱՌՈՒՑՄԱՆ ԸՆԹԱՑՔԸ. Ռես- պուբլիկայի մայրաքաղաք Երևանում, ծավալվում լ նոր Մատենադարանի շինարարությունը: Մատենադարանը աշխարհի խոշոր թանգարաններից մեկն է, հայ ազգային կուլտուրայի գանձարանը: Դարերի խորքից մեզ հասած թանկարժեք ձեռագրերը բացառիկ կարևոր նշանակություն ունեն ո'չ միայն հայ ժողովրդի պատմության, այլև վրաց, ադրբեջա- նական և դրացի այլ ժողովուրդների պատմության ուսումնասիրման համար: Մատենադարանի նոր շենքը' ընթերցասրահով և գիտական կարինետներով, ստեղծում է բոլոր ան. հրաժեշտ պայմանները ո'չ միայն ձեռագրերի պաt- պանման, այլև նրանց է'լ ավելի խորը ուսումնա- սիրման համար: Շինարարության վրա ծախսված է երկուս ու կես միլիոն ռուքլի [2,500,000 roubles=$625,000 [adjusted $7,444,905.66] [4]): Հիմնականում, արդեն ավարտված են հողային և քարային աշխատանքները, դրված է ամբողջ շենքի հիմքը և բարձրացված են շենքի ձախ թևի երեք հարկերը:

---

Abrahamyan, A. (1946). "Հայ կուլտուրայի գանձարանը [Treasury of Armenian culture]". Etchmiadzin (in Armenian). 3 (4–5): 25–32. (archived)

Հայ կուլտուրայի գանձարանը [Shirakatsi Nikoghosyan]

---

https://banber.matenadaran.am/ftp/data/Banber18/14.A.Malkhasyan.pdf https://arar.sci.am/Content/362271/259.pdf

---

Литературная Армения - Issues 7-10 - Page 70 - 1991 ... Базальтовый дворец с почти кубическими контурами , со строгими и плоскими очертаниями фасада и продольными

---

https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:Armenia_Encyclopedia.djvu/738

https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_7.djvu/284

---

https://www.president.am/hy/press-release/item/2015/11/21/President-Serzh-Sargsyan-at-Matenadaran-opening/ https://archive.ph/BXP0e

https://www.president.am/en/press-release/item/2015/11/21/President-Serzh-Sargsyan-at-Matenadaran-opening/ https://archive.ph/qbPOf

https://www.aravot.am/2023/09/26/1372133/ https://archive.ph/fuf53

https://hushardzan.am/archives/1951 https://web.archive.org/web/20180905014451/https://hushardzan.am/archives/1951

Սեպտեմբեր 20, 2011 Armenia Expands Famous Manuscript Repository https://www.azatutyun.am/a/24334651.html https://archive.ph/pMopm

14.12.2023 The Government of Armenia donates a precious Gospel of the 15th century to Matenadaran https://www.primeminister.am/en/press-release/item/2023/12/14/Nikol-Pashinyan-Matenadaran/ https://archive.ph/PIrS4

---

• 
• 
• 
• 
• 

architecture

hy:Մշո Առաքելոց վանքի դուռ???

Ժամանակի անիվը սկսում է հետ պտտվել Մատենադարանի հենց մուտքից. բացառիկ այդ տաճար պետք է մտնել` բացելով մետաղյա ծանր, զարդանախշ դուռը։ Այս դուռը խորհրդանշական է, քանի որ կրկնօրինակն է Մշո Առաքելոց վանքի` 1134 թ. ստեղծված փայտե դռան, որը Մեծ եղեռնի տարիներին շալակած բերել ու Արևելյան Հայաստան են հասցրել մշեցիները։

https://archive.ph/MmOhl

Входная дверь в здание представляет собой копию известной деревянной двери Мушского мон-ря св. Апостолов (1134), во время геноцида жители Муша на своих плечах принесли эту дверь в Вост. Армению. Она символизирует сохранившиеся ценности исторической Армении, собранные в фондах М.

Художественные сокровища Матенадарана https://arar.sci.am/dlibra/publication/328862/edition/299925?language=en Page 12

Два пандуса, налево и направо от памятника, ведут к террасе, на которой стоит здание Матенадарана - серый базальтовый прямоугольник, прорезанный четырьмя узкими длинными нишами и широкой центральной аркой. В ее верхней части, над входом в здание, за большим окном, забранным ажурной металличе- ской решеткой, находится выставочный зал Матенадарана. Слева и справа от входа между нишами помещены шесть фигур выдаю- щихся деятелей армянского средневековья. Это художник-минина- юрист Торос Рослин (XIII в.), философ, богослов и живописец Григор Татеваци (XIV - начало XV в.), математик и астроном Анания Ширакаци (VII в.), историк Мовсес Хоренаци (V в.), басно- писец и автор армянского судебника Мхитар Гош (XII-XIII вв.) и поэт Фрик (XIII - начало XIV в.). Откроем тяжелую медную дверь и после яркого солнца, ко- торым залито все вокруг, попадем в прохладную полутьму вести- бюля. Над трехарочным проемом, ведущим к лестнице, находится мозаика, изображающая Аварайрскую битву, - событие, послед- ствия которого в истории армянского народа и его культуры имели не меньшее значение, чем появление письменности.

Two ramps, to the left and right of the monument, lead to the terrace where the building of the Matenadaran stands—a gray basalt rectangle cut through with four narrow, long niches and a wide central arch. In the upper part of the arch, above the entrance to the building, behind a large window with an ornate metal grille, is the Matenadaran’s exhibition hall. On the left and right of the entrance, between the niches, stand six figures of prominent figures of medieval Armenia. These are the artist-miniaturist Toros Roslin (13th century), philosopher, theologian, and painter Grigor Tatevatsi (14th - early 15th century), mathematician and astronomer Anania Shirakatsi (7th century), historian Movses Khorenatsi (5th century), fabulist and author of the Armenian legal code Mkhitar Gosh (12th-13th centuries), and poet Frik (13th - early 14th century). We open the heavy copper door, and from the bright sunlight illuminating everything outside, we step into the cool, dim lobby. Above the three-arched opening that leads to the staircase, there is a mosaic depicting the Battle of Avarayr—a pivotal event whose consequences were as significant in the history of the Armenian people and its culture as the creation of the Armenian alphabet.

Мозаика в вестибюле Матенадарана изображает решающий момент этой религиозной войны, длившейся тридцать с лишним лет, Аварайрскую битву, подготовившую условия для окончатель- ной победы и воспринимавшуюся впоследствии как один из важ- нейших моментов армянской истории.

The mosaic in the Matenadaran lobby depicts the decisive moment of this religious war, which lasted more than thirty years—the Battle of Avarayr, which laid the groundwork for ultimate victory and came to be regarded as one of the most significant moments in Armenian history.

Матенадаранская мозаика передает это яростное столкнове- ние двух сил: но это не только изображение конкретного собы- тия, а также и символ истории народа, вынужденного постоянно, в течение долгих веков отстаивать свою свободу и свою незави- симость. Составленная из синих, черных, красных, оранжевых и жел- тых смальт, вкомпонованная в плоскость, образованную полу- кругом арки, мозаика полна напряженного драматизма, созвуч- ного чуть мрачноватому интерьеру вестибюля, облицованного коричневым мрамором. Но, поднявшись на один пролет лестницы, попадаешь во власть совершенно иного настроения, светлого и приподнятого.

The Matenadaran mosaic conveys this fierce clash of two forces; it is not only a depiction of a specific event but also a symbol of the history of a people forced to defend their freedom and independence over centuries. Composed of blue, black, red, orange, and yellow tesserae, fitted into the semicircular surface of the arch, the mosaic is filled with a tense drama that resonates with the slightly somber interior of the lobby, clad in brown marble. Yet, climbing one flight of stairs, one enters a completely different atmosphere—bright and uplifting.

Большое, во всю стену, окно освещает фреску-триптих, иллю- стрирующую важнейшие вехи в истории армянской культуры.

A large, wall-to-wall window illuminates a triptych fresco, illustrating key milestones in the history of Armenian culture.

Դասական եւ ժամանակակից ճարտարապետական լուծումներով այս գեղեցիկ մասնաշենքի մի հատվածը լինելու է երկու, մյուսը` երեք հարկանի: Դրա ընդհանուր մակերեսը կլինի 12.1 հազար քառակուսի մետր` գրեթե չորս անգամ ավելի Մատենադարանի գործող շենքի ընդհանուր մակերեսից:

vault

Levon Zoryan. Մ. 1978-ից ընդարձակվում է. հս. լեռան մեջ կառուցվում են գրապահոցներ, որոնք թունելով կմիանան հիմնական շենքին:

La terza Armenia: viaggio nel Caucaso post-sovietico - Page 6 / Pietro Kuciukian · 2007

... Matenadaran , il sacrario del libro , una massiccia costruzione di basalto grigio al termine della salita del boulevard Mashtoz che in epoca sovietica si chiamava Prospekt . Entriamo nella sala istoriata con un mosaico della battaglia ...
 Matenadaran , the shrine of the book, a massive gray basalt construction at the end of the climb of the ... building , closed by a double door of tempered steel, there is the vault dug into the rock to defend

Մատենադարանի շենքի հյուսիսային կողմում՝ սարալանջի տակ, ստեղծվել են ստորգետնյա գրապահոցներ՝ ձեռագրերի անվտանգ պահպանության համար։ https://www.fastnews.am/sport/post/matenadaran

Grandson

Mark Grigorian

July 5 2007 Матенадаран. Проектирование и строительство https://web.archive.org/web/20120118174102/https://markgrigorian.livejournal.com/10468.html

And then the war began. It was in full swing when, at the end of 1943, the first secretary of the Central Committee of the Communist Party of Armenia, Grigory Arutinov, summoned my grandfather and ordered him to put all his affairs aside and return to the Matenadaran building. It turns out that Academician Orbeli insisted on this, since the art gallery did not have the appropriate conditions for storing and studying manuscripts.
The architecture of the building was harshly criticized as nationalistic and not in line with the ideas of socialist realism. Even the proportions of the building were criticized. But Grigory Arutinov supported his grandfather. And that decided the matter, since it was impossible to go against the first secretary. Simply impossible.
The triptych is designed in cold blue-light blue tones and fits perfectly into the atmosphere of the building. The author of both works is Hovhannes Khachatryan.

August 5th, 2012 / Матенадаран. "Старое-новое здание" https://web.archive.org/web/20231218073105/https://markgrigorian.livejournal.com/764739.html

August 5th, 2012 / Возвращение в Матенадаран https://web.archive.org/web/20231218073115/https://markgrigorian.livejournal.com/764564.html

August 6 2012 / Матенадаран -- впечатления от нового здания https://web.archive.org/web/20210919025309/https://markgrigorian.livejournal.com/765241.html

Russian

Юлия Леонидовна Косенкова, Архитектура сталинской эпохи: опыт исторического осмысления · 2010

Page 229

... архитектура стала уходить в ис- торизм , теряя ту легкость и величие , которых стремился добиться Таманян ( главным образом , в Народном доме ) . В сафаряновском творении национальная форма сводится к аналогии хожая на классический ...
...развития национального архитектурного языка имел полноценное продолжение лишь в творче- стве Р. Исраеляна (кстати, принимавшего неко- торое участие в проектировании второго Дома правительства). На пути традиционалистской архитектуры позже появится такое значительное сооружение, как Институт древних рукописей «Матенадаран » имени Месропа Маштоца ( арх . М. Григорян ) . Матенадаран - послевоенная постройка ( 1959 ) , с откровенно национальной стилизацией форм Матенадаран . Арх . М ...

PAGE 235

Таким образом, в посттаманяновский период так называемого «сталинского ампира» армян- ская архитектура развивалась по двум основным очередь было сплетено из исторического и деко- ративного, с различной долей преобладания ар- хеологических элементов и композиций, схожих с образцами средневековой армянской архитек- туры («Матенадаран»), и сильно переработан- ных декоратноных знаков с явно обозначенным национальным контуром - свособразная нация- ональная интерпретация стиля ар-деко (Мону-

video

Matenadaran#cite_ref-85

hy:Ստեփան Զաքարյան Sep 19, 2016 https://www.youtube.com/watch?v=2D5a6_syz5M Մատենադարան. Ձեռագրերի գաղտնիքները /Խորհրդավոր մատենադարան/ https://ghostarchive.org/varchive/2D5a6_syz5M

archived

Erich Richter, Bonn

Die alten Manuskripte des Matenadaran enthalten wertvolles Material über alle Bereiche der damaligen Wissenschaften und Kunst, wie z. B. über Geschichte, Philosophie, Philologie, Theologie, Musik, Recht, Geographie, Mathematik, Astronomie und Medizin. Das älteste armenische historische Werk im Matenadaran ist eine Biographie über Mesrop Maštoc, die zwischen 443 und 449 von seinem Schüler Korjun geschrieben wurde. In ihr erfährt man Näheres über die Schaffung des armenischen Alphabets. Allein 31 Handschriften besitzt das Matenadaran von der Frühgeschichte der Armenier, die der Vater der armenischen Historiographie Movses Chorenaci im 5. Jahrhundert geschrieben hat. Außerdem befinden sich im Matenadaran armenische Übersetzungen von Schriften fremder Autoren. So besitzt das Matenadaran die armenischsprachige Chronik des Eusebius von Caesarea, der ein Zeitgenosse Konstantins des Großen war. Sie ist deshalb von besonderem Wert, weil das griechische Original verlorengegangen ist und nur diese armenische Übersetzung erhalten geblieben ist. Auch von einigen anderen Werken gibt es nur noch armenische Übersetzungen, die sich heute in der Eriwaner Sammlung befinden. Mehr als 850 Handschriften des Matenadaran befassen sich mit der Medizin.

The ancient manuscripts of Matenadaran contain valuable material on all areas of the sciences and arts of that time, such as history, philosophy, philology, theology, music, law, geography, mathematics, astronomy, and medicine. The oldest Armenian historical work in Matenadaran is a biography of Mesrop Maštoc, written between 443 and 449 by his student Korjun. In it, one learns more about the creation of the Armenian alphabet. Matenadaran possesses 31 manuscripts alone from the early history of the Armenians, written by the father of Armenian historiography, Movses Chorenaci, in the 5th century. Additionally, Matenadaran houses Armenian translations of works by foreign authors. For example, Matenadaran owns the Armenian-language chronicle of Eusebius of Caesarea, a contemporary of Constantine the Great. It is particularly valuable because the Greek original is lost, and only this Armenian translation has survived. There are also only Armenian translations available for some other works, which are now housed in the Eriwan collection. More than 850 manuscripts in Matenadaran are dedicated to medicine.