User:Sunanda Behera 1
संस्कृतसाहित्यम्
विद इति चतुर्थः धातुभ्यः (विद ज्ञानेवि लाभ, विद विचारणे विद् सत्तायाम् भावे करणेच एभिर्धर्मादिपरुषार्धा इति वेदाः। सायणाचार्यस्य मते अपौरुषेयं वाक्यं वेदः । अर्थात् यस्य ग्रन्थस्य न कोऽपकर्ता भ निष्यते। अतः उच्यते विद्यन्ते धर्मादयः चत्वारः पुरुषार्थी ये सः वेदः । ऋक्पतिशाख्ये विष्णुमित्रा उक्त विनेচ सः वेदः । मन्त्रन्नााणयोर्वेदराम ग्रन्थः परुषेयः एवं वेदस्य न कोऽपि कर्ता भगवान कृष्णद्वैपायनव्यासस्तु अध्येता इति । इतोऽपि भाषाटीकायामुच्यते इष्टप्राप्त्यनिष्टपरिहारयोः अलौकिकमुपायं यो गन्धो वेदयति आपने सरस्वतीमहोदयः विदन्तिनानन्ति, विद्यनने भवन्ति विदन्ते सर्वाः सात्यविद्या। वैः स वेिदः । सायद्याणस्य भाष्थोऽपि वर्तते - प्रत्यक्षेणानुमित्या वा बस्तूपायो न बुध्यते, एनं विदन्ति वेदेन तस्माद् वेदस्य वेदश वेदस्य निर्वचनं भवति । तत्र मनुः वदति धर्मजिज्ञामानानां प्रमाणं परमं श्रुतिः इति । अगज्ञ वेदः संहिता-ब्राह्मण-आर उपनिषद्भेदेन चतुर्विधः भवति । एतेषां विषये अचे विचार्यते ।
भगवान् वेदव्यासः ब्रह्मणः मुखात् बेदम् अधीतवान् । पुनश्च परवर्तिकाले इमं वेद अक्-यजुः-साम-अथर्व इति चतुषीत विभक्तवान् । तान् च चतुरः वेदान् स्वचतुर्शिष्भान् दत्तवान्। यथा पैलचार्याय ऋग्वेदः, वैशम्पायनाय यजुर्वेदी सामवेदः, सुमनसवे अथर्ववेदः । एते सर्वे वेदाध्येतारः सन्ति। एतेषां चतुर्णा वेदानां चतस्त्रः ऋत्विजः अपि नियोजिताः। ऋग्वेदस्य होता, यजुर्वेदस्य अध्वर्युः, सामवेदस्ग उद्गाता, अथर्ववेदस्य ब्रह्मा। एषा चतुर्णा वेदानां चत्तस्वः देवताः संस्थगितः। नया- ऋग्वेदस्य अनिः, यजुर्वेदस्य वायुः, सामवेदस्य सूर्यः, अथर्ववेदस्य अङ्गिरसः । एतेषां थ चत्वारः उपवेदाः सन्ति। यध ऋग्वेदस्य आयुर्वेद, यजुर्वेदस्य धनुर्वेदः, सामवेदस्य गान्धर्ववेदः अथर्ववेदस्य अङ्गिरसवेदः। केचन सर्पवेदः इति वर्यन्न। कदाचित् शास्त्रार्थसभायां याज्ञवल्क्यः स्वगुरुं वैशम्पायनं पराजितवान्। तदर्थं सः वैशम्पायनः रुष्टः सन् तस्मै स्वाध्यापितं मेरे प्रत्यार्पयतु इति उक्तवान् । सः याज्ञवल्क्यः गुरुवचनमीकृत्य वेदस्य वपनं कृतवान्। तदा वैशम्पायनस्य द्वितीर्या शष्यः तितिर तम् अग्निस्वरूपं वेदं भुक्तवान्। अयेः स्वरूपं कृष्णः भवतीति कृत्वा अस्य वेदस्य नाम कृष्णयजुर्वेदः इति । पुनश आ ब्रह्मविषयकप्रतिपादिताः मन्त्राः सन्तौति कृत्वा अस्थ संप्रदायस्व नाम ब्रह्मसंप्रदायः तित्तिराद् प्रकाशः अयं वेदः भवतीति इति हेतोः अस्य नॉम तैत्तिरीयवेदः इति नाम्ना उद्घोषितः। पुनरपि विस्मृतः सन् माज्ञवल्क्यः सूर्यदेवम् उपास्तवान् । सूर्यदेवः सन्तुष्ट सन् तस्मै वरं याचितवान् । भगवान् सूर्यः स्वयमेव अश्वावतारेण याज्ञवल्वयम् अध्याधितवान्। सूर्यस्य वर्णः शुक्लः भवतीति कृत्वास्य नाम शुक्लयजुर्वेदः । अस्य संप्रदायस्य नाम आदित्यसंप्रदायः । अवस्यापरं नाम वाजसेनः भवतीति कृत्वा अस्य नाम वाजसेनीरवेदः । सर्वेषां शाखाभेदः, ब्रह्मणभेदः, उपनिषदाज्ञ भेदः दृश्यते। प्रधानतया वेदः द्विविधः मन्त्ररूपः ब्राह्मणरूपश्वेति । मन्त्ररूपः नाम संहिताभागः। ब्राह्मणभारः त्रिविधः ब्राह्मण-आरण्यक उपनिषद् भेदेन ।
नाम- सुनन्दा बेहेरा अनुक्रमांक- 23381 कक्षा- शिक्षाशास्त्री द्वितीयवर्ष