User:Mothupikabelo258

Setšo sa Balobedu ba MAMAILA

Mang le mang yo a phelago o na le setšo sa gabo. A go yo a ka bolelago a re: Nna ke hloka setšo. Ka moka re na le setšo, re na le modu.

Setšo ke eng?

Ee, re ka botšiša gore na setšo ke eng, ka ge re kwa go bolelwa go thwe go na le setšo. Ka kakaretšo re ka re setšo ke modu wo re tšwago go gona. Maitshwaro le mokgwa wa lephelo di kgona go šupa setšo sa motho, goba sa ka le wena. Go oketša mo: Moaparo le dijo di šupa gore re bomang. Setšo sa rena bathobaso se tletše ka sekgale. Ke ka ge a mafsa ga ithekga ka ga matala.

Bohlokwa bja setšo

Setšo se bohlokwa ka ge se tletše ka tlompho. Setšo se na le thuto ye bose. Le bophelo bja setšo bonabile kudukudu ka maatla. Ka kgonthe motho wa go latela setšo ntle le phošo o phela sebaka. A  ga no welwawelwa ke malwetši gabonolo, gobane o na le maitemogelo. O tseba sa go loka le sa go se loke, o kgona go hlagola tše diso gare ga tše ditšweu. Tlompho, maikarabelo le bokamoso bjo bo botse re rutwa ke setšo. Setšo se bohlokwa.

Setšo sa Balobedu ba Mamaila

Ka ge re boletše gore setšo ke eng, e bile se bohlokwa bjang. Bjale a re boleleng ka setšo sa batho ba: (Balobedu ba Mamaila) Bontši re tseba Balobedu ba Modjadji (Kgoši ya go neša pula) Gore motho ke molobedu wa Mamaila o tla mo bona ka moaparo, maitswaro, mokgwa wa lephelo, dijo le polelo (Leleme) O se ka wa forwa, molobedu wa Mamaila a ga timeletše. Bontši re ba bona ka moaparo. Ee, Balobedu ba Mamaila ba rata meruka kudukudu. Balobedu ba Mamaila, BALOBEDU- BA- BINA KOLOBE. Barati ba meruka ba, ba humanega tikologong ya Sekgosese ka thoko ya leboa bodikela profenseng ya Limpopo nageng ya Afrika- Borwa.

Meruka ke eng?

Go bohlokwa gore ge re bolela ka selo batho ba kwešiše gore re bolela ka eng. Meruka ke dilo tše di nnyanennyane tša nkgokolo tša mmebalabala. Dinkgokolo tšeo di kgokaganya godimo ga thapo tša kopana felo gotee. Tšona dinkgokolo tšeo ge di kopane di bitšwa moruka, ge e le ye mentši ke meruka. Ge o le bjalo, ke gona re ka re meruka e fedile. Ka nako yeo e tla ba e phadimela e ela bobose. Wena o tla kgetha gore o rata mmala ofe, goba meruka ya mohuta mang. Meruka ke dikgabišo tša Balobedu ba Mamaila.

Mešomo ya meruka

Meruka re e šomiša go apara. Re e kgabiša ka yona. Re kgona o tsebega gore re bomang ka yona. Gore re Balobedu ba Mamaila o tla re bona ka meruka. Motho wa ona o tla hwetša a rile felele ka yona. Tseba gore re na le meruka ya maotong, re na le meruka ya mmeleng, re na le meruka ya diatleng, re na le meruka ya molaleng, re na le meruka ya mathekeng, re na le moruka wa hlogo. Meruka e kgabiša ditho tša mmele wa motho. Balobedu ba Mamaila ba e šomiša kudu. Batho bao ba e aparago nako le nako ke batho ba sesadi. Ge e le banna ba e apara ka mabaka a go kwagala a setšo. Meruka ke ya basadi ba Mamaila. Ba hwetše basadi ba Mamaila monyanyeng ba bina o tla ba duma. Meruka e' ya godimo le fase. Go thoma maotong go fihla hlogong.

Šomišo ya meruka

Meruka re e bitša ka mainaina, mohlala: Re na le diphetla, ka moka di wela go meruka. Ka ge re boletše gore  meruka e kudu go basadi , bjale ge re bolela ka šomišo ya meruka le banna ke kgapeletšo gore ba e rwale. Monna o rwala meruka a boa thabeng, a tšwa go bona koma ya bodika. Yena o felelela ka meruka mola re rego ke sekwalemathukhu, e le yo mo khubedukhubedu ka letsoku. Ke mo banna ba rwalago meruka.

Dihlathollo tša mmebala ya meruka

Go na le mmebala ye mengwe ya meruka ga e rwalwe fela. Ee, re e rwala ka mabaka le kgapeletšo. Ngaka ya setšo ga e rwalwe meruka ka baka la go kgabiša. Aowaaowa, mmala wo mongwe le wo mongwe kua morukeng go hlatholla sengwe. Go no swana le ngwana wa go lapišwa ke badimo, a ga rwale meruka ya go swana le ya bangwe, gobane o dira kgwerano le badimo ba gagwe. Mmebala ya meruka ya go rwalwa ke ngaka ya setšo ke ye: mmala wo mokhubedu: Go bolela madi goba kotsi. Mmala wo montsho: Go bolela leswiswi goba madimabe. Mmala wo motšweu: Go bolela seetša goba mahlatse. Mmala wo motalamorogo: Go bolela lethabo goba lehumo. Mmala wo tshootho: Go bolela badimo, bjalobjalo. Meruka ye e a bolela, ke ka ge re re meruka e bohlokwa. Bangwe ba e rwala ka baka la malwetši a badimo. Meruka ya motho wa badimo, goba ya ngaka ya setšo ga e swane le ya mang le mang, e bile ga e rwalwe ke mang le mang. Ya ngaka ya setšo ke ya ngaka ya setšo, ya ka le wena ke ya ka le wena. Bothata ke hlathollo ya mmebala.

Bohlokwa bja meruka

Ka ge re boletše go tlatša seatla gore bohlokwa bja meruka ke go ikgabiša. Ka thoko ye nngwe ke go dira kgwerano le badimo, gobane bangwe ge ba ka se e rwale a ba phele gabotse.

Ga se mereka fela dikgabešo tša Balobedu ba Mamaila. Aowa, re na le tše dingwe tšeo go thwego ke maseka. Ka botee ke leseka. Maseka ke a mangwe a dikgabišo tša Balobedu ba Mamaila. A go ile go apara maseka le meruka ka nako ye tee, e bile go feta mo di nwa meetse sedibeng setee. Nnete ke gore di nyakile go ba nyana mafahla. A se gore meruka le maseka ke selo setee. Aowaaowa, kgwerano ya tšona ke yona ya go tia. Balobedu ba Mamaila ge ba di apere semaletee bošaedi a bo gona. A botsana maseka bjalo ka meruka. Ge a le ka bobedi a ke sa bolela. Ke mo o tla bonago gore ge re bolela ka Molobedu goba Balobedu ba Mamaila re šupa eng. Ke a dibona dikgabišo tša ditšo tše dingwe, efela e sego tša bobona Balobedu ba Mamaila. Batho ba maseka le meruka. Maaka a se makhura, nkabe e le makhura re be re tla tlola ra phadimela, Balobedu ba Mamaila dikgabišo tša bobona di a ba swanela. A ke tsebe gore ke mang wa go tla ka taba ye ya maseka le meruka. Motho wa ona ke be ke tla mo fa seatla, ka mo rolela mongatse, ka mo khunamela fase ka matolo. Gape o tlile ka moakanyetšo wo mobotsana kudu le go feta. Eya, ka ge re boletše ka meruka le mešomo ya meruka le gore meruka ke eng. Bjale a re kweng ka maseka gore maseka ke eng?

Maseka ke eng?

A go nnete ntle le yeo, re swanetše go tseba gore maseka ke eng. Re ka re maseka a bopegile ka mehuta ye mebedi. Re na le maseka a tšhipi, ra ba le maseka a plastiki, efela ka moka ke maseka. Ka bogona ke a mannyane. Ga ditšipi le ga diplastiki a lekana. Phapano ke gore a tšhipi a lla, a na le modumo. Mola a plastiki a hloka modumo. Ge e le sebopego a ga swana. Le leina ke le tee, ke maseka. Ee, re lekile go hlaloša gore maseka ke eng. Bjale re tla namela godimo ga mešomo ya maseka a a Balobedu ba Mamaila.

Mešomo ya Maseka

Maseka le gona re a šomiša go apara bjalo ka yona meruka. Ee, ke a mangwe a dikgabišo tša Balobedu ba Mamaila. A šupa setšo sa Balobedu ba Mamaila. Bontši ba Balobedu ba Mamaila o tla ba bona ka maseka. Gape re na le maseka a maotong, re na le maseka a diatleng. Go bjalo a kgona go tlatša seatla go fihla letsogong. Ke dilo tša basadi ba Mamaila maseka. Kudukudu ba le monyanyeng. Le banna, efela a go bonolo kudu mo go batho ba senna. Dikgabišo tše di kudu go basadi ba Mamaila. Ge ba bina ke gona mo ba ratago go apara dikgabišo tše tša bobona tša go ba swanela. Mošomo wo mogolo wa maseka mo go Balobedu ba Mamaila, ke go apara, go ikgabiša le go šupa setšo sa bobona. A go se sengwe ntle le seo. Na šomišo ya maseka ke efe? A re kweng ka yona šomišo ya maseka.

Šomišo ya maseka

Ge re bolela ka šomišo ya maseka ya Balobedu ba Mamaila le banna re bolela ka bobona, efela bobona ba apara le letee. Le' go fapana le fapane le a basadi. A basadi ke a masese, a go aparwa ke banna ke le le koto. Go oketša mo leseka la gona ke la tšhipi ka mmala wo tshootho. Ke sa lebale a basadi a ditšhipi ke a matšhweu ka mmala. Mo go maseka re ka lebelela mehuta ya dihlathollo tša gona.

Dihlathollo tša mehuta ya maseka

Ooo, mo go mehuta ya maseka re ba re lebeletše phapano magareng a maseka a a ditšhipi. Mo go maseka a ditšhipi ka ge re boletše gore re na le a matšhweu, e bile re na le a tshootho. Ra šupa gore a matšhweu ke a masese, mola a tshootho e le a makoto. Bjale go maseka a ditšhipi a matšhweu hlathollo ya gona e no ba go šupa setšo. Ge re lebelela a a tshootho, a bolela badimo. Ga se taba ya go ikgabiša. Aowa, ke kgapeletšo gore motho a le rwale ge a tshwenya ke taba tša badimo. Ga rwalwa ka mabaka, e sego ka go rata. Se sengwe ke se: Le ge motho a e kwa seatla goba letsogo le baba, ge a ka le apara go a fola. Ke ka ge o bona motho a apara le letee.

Bohlokwa bja maseka

Aowa, bohlokwa bja maseka ke go ikgabiša le gona go bolela le badimo. Go oketša mo: Le go e kalafa. Ka ge o ka le apara go a fola.

Setšo sa rena

Mo re bolela ka setšo sa Balobedu ba Mamaila. kudukudu re lebeletše moaparo, dijo, diila le mokgwa wa lephelo. Le gona go gopotšana ka sona setšo. Go swana le gore naa setšo ke eng? Re' bolela ka mokgwa wa setšo.

Moaparo wa Balobedu ba Mamaila

Ge re lebelela moaparo wa Balobedu ba Mamaila, gona go ka mohuta wa gona. Ke wa moswananoši. Moaparo le gona o bonala kudukudu mo go basadi. Go aparwa dituku. Dituku tšeo di na le maina a tšona. Re na le tuku ya hlogo. Ra ba le dituku tša mmeleng, tšona di bitšwa (merina) Tše di nngwe ke tshabelasoding. Ee, di ile ka maina go ya ka go fetana a tšona. Tše ke di diaparo tša basadi ba Balobedu ba Mamaila. Ba di apara ka meletlo le menyanya. Ke mo basadi ba Balobedu ba Mamaila ba felelelago ka dituku. Dituku tša gona ke tša mmala wo montsho, go šupa gore ke ba Afrika-Borwa. Ka mo gare ba apara dikhepa tše di tšhweu.Ge ba feleletše ka dituku tša bobona nke ke nnonyana yela go thwego ke moruti leokubu.Go tla bona ka sekhipa se se tšhweu ka gare ka ntle ke tuku ya mmala wo mokhubedu, sekhipa se se tšhweu ka gare. Lethekeng go tla bona ka tuku ye ntsho le meruka, le yona tuku ya hlogo, goba moruka wa hlogo. Mo ke gona re rego basadi ba Balobedu ba Mamaila ba feleletše ka moaparo wa bobona. Gapegape re na le ditheto le diphepane. Le ditsiba tša masogana, ba apara ditsiba ba šia mmele ntle. Le gona ka yona meletlo le menyanya.Le makgarebe a apara ditsiba a šala ka matswele, le didulafase tša ba ntle. Ge re bolela ka moaparo wa Balobedu ba Mamaila re bolela ka tšona tšeo.

Dijo tša Balobedu ba Mamaila

Ge re bolela ka dijo tša setšo. Go lebeletšwe dijo tša go tšwa tshemong. Balobedu ba Mamaila ke batho le temo. Ge tsheola e thoma go na, morago ga yona ba thoma go lema dijo. Go thwe lehumo le tšwa tshemong. Ee, go bjalo temo ke lehumo. Bjale ge re bolela ka dijo tša go lemiwa ke Balobedu ba Mamaila re bolela ka mabele. Mabele ao Balobedu ba Mamaila ba a bjala tshemong.

Mohuta wa go bjala mabele

Balobedu ba Mamaila ke batho le temo. Ge tsheola e thoma go na le bobona ba thoma go lema. Mabele a thoma ka peu. Peu ke selo se nnyanennyane kudu, mo e lego gore ka leihlo go ka nyatša. Temo ga e bonolo, e nyaka motho wa go tswalela pelo. O ka thaba, o ka nyama. A go bonolo ka ge peu e lahlelwa ka fase ga mabu. A go tsebege gore ka fase ga mabu peu e kwana le eng, goba ga e kwane le eng.Ge pula e ka na ka bontši meetse a senya peu. Le ge e ka se ne ke bothata. Gape peu ke ngwana, e nyaka meetse a go lekanela. Ee, peu ke ee goba aowa, e ya pele le morago. Se sengwe gape ke ge e ka bonwa ke dinnyonya, tša fatolla tša e thopa. Peu ka fase ga mabu e bolekegile, e bile ga e a bolokega. Sa ka tlase ga mabu ga re se tsebe. Bjale ge re re peu e atlegile re bona ka semela. Le sona semela seo a se nyake meetse a mantši le moya. Meetse a pula a go lekanela ke sehlare. Semela se swanetše go nwa gabotsana. Ge nako e ya pele le pele semela ntle le dišetišo se a gola sa bitšwa lebele. Ge e le dimela tše dintši ke mabele. Ga se gore go fedile, mabele a ka jewa ke seboko, ditšie, bojane. Tše ke tše dingwe tša manaba a mabele. Ntle le tšeo mabele a gola, a thoma go thabiša mahlo. Morago ga mo a thoma go belega bana (Mafela) tšona dijo tša setšo. Bjale go emelwa gore mafela a butšwe. Nako yeo e tla ba e le sehla seo se bitšwago (Lehlabula) Ke yona nako ya go ja yeo. A go felele mo, a mangwe a mafela ba a ga tlogela gore a fišwe ke letšatši. Ge a fišetšwe ke lona letšatši a omile, ke gona ba re ke mabele. Go tla emelwa kgwedi ya moranang ge kgogolamooko e na. Ka kgwedi ya Mopitlo ke gona ba re re a buna. Mabele ba kuna ba jele mafela. Ba rwala lešokeng ba iša gae ba opela dikošo go šupa lethabo. Ba weša le matlaka, gobane a tla emela Podišaditlahaka e na. Ke gona mo dikgomo di jago mowane. Ba bulela dikgoma tša tsena tshemong tša ga ja, gobane dilo ka moka di fedile. Mabele ao ba a šela ka tšhelo, goba ka gare ga legodu ba setla ka mose. Mabele a dira bupi le moroko, bupi ba lokela ka gare ga disaka, mola moroko ba fa dikgogo. Tshemong a ba leme mabele fela. Ke dijo ka mehutahuta.

Dijo tša go tšwa tshemong

Re na le meroga le dienywa tša tshemo. Bjale a re boleleng ka merogo pele. Ee, morogo, efela morogo go mela ka tsela ya gona. Re na le morogo wo re go bjalago, le wo re sa go bjalego.Wa go bjadiwa, go bjalwa ka tsela ya peu. Wa go se bjalwe go mela ka baka la pula, go swana le bjang. Le ge go le bjalo ka moka ke merogo, e bile ke dijo. Re ja bogobe ka yona. Nnete ke ye, merogo ga e swane. Re na le mohuta ya merogo le maina a yona merogo.

Mehuta ya merogo

Mehuta ya merogo ke ye: Re na le thaka, wo re re ke morogo wa dithaka. Morogo wa dithaka go thoma ka peu bjalo ka mabele. Ge e le go gola thaka le mabele a di gole go swana. Thaka e a naba, ke ka e re re monna ke thaka go a naba. Le yona thaka e nabela tshemong tša bangwe. Ge o sa kwane le moagišane wa gago ke bothata, gobane o tla e rema. Yona thaka e tswala maloba a go jewa. Go thwe ke boloba, gobane ke maloba. Maloba a gona ka mmala ke a serolwane. Bjale ba apea thaka e le noši, nako ye nngwe ba apea maloba a le nnoši, nako ye nngwe ba di apeya felo gotee. Monate wa dijo tša setšo. Ka thoko ye nngwe re na le letelele: Letelele ke morogo wa go mela ntle le go bjalwa. Go no mela ka pula. Ke morogo wo motala bjalo ka dithaka. Ge ba fetša go apeya go a lepowa, go ba boreledi nke mamina. Nako ye nngwe ba go apeya felo gotee le dithaka. Aowa, ke bagwera bogobe bo tla kwa go baba. Ra ba le tharane (Mokgadi wa sese): Tharane le yona e ro mela. Yona e mela ka tsela ya moswananoši. Yona e ke thathantšha le legora, ga e rate fase, e rata godimo. Le yona ga e bjalwe. Ke morogo wo motala. E baba kudukudu le go feta, efela ke morogo. E ba kaone ge e kopane le letelele goba dithaka. Ra ba le mohlatswa: Ke morogo wo motala bjalo ka merogo yeo re boletšego ka yona ka mo godimo. Morogo wo mohlatswa: Ga se morogo wa tšhemong. Ke morogo wa go tla ka nako ya dipula wa mela dinokeng. Go bjalo ka letelele, efela a go lepowe. Ba a kgona go apea felo gotee le letelele. Ra ba le wo mongwe go thwego ke sebabi: Sona sebabi se thoma ka lekala. Ge lekala la gola la dira kutu. Godimo ga kutu yeo go mela morogo wo motala. Bjale morogo wo, a ba nkge ka seatla, ba apara diplastiki diatleng ge ba e nkga. Gape morogo wa sebabi go a hlaba, ke ka ge ba re ke sebabi. Le sona sebabi ba se apea le morogo wa letele. Mo ba ja lampanapaleya. Ra fetša ra ba le morogo wa lerotho: Lerotho ke morogo wo motala wa go mela tšhemong. Go ka le apea le le noši lona lerotho, efela ge le apegilwe le fetola mmala. Ga e sa le le letala. Ga se gantši go ka le kopantšha le merogo ye mengwe. Lona le monate le le noši, ke monate ka bolona. Ra ba le wo mongwe go thwego ke motšhatšha: Motšhatšha ke morogo wo motala le gona. Ke morogo wa go ba le lebabela. Go mela kudu tšhemong. BA go apea go le noši nako ye nngwe ba go apea felo gotee le letelele. Ra ba le monawa: Monawa ke morogo wo motala, efela ge go apegilwe go fetola mmala bjalo ka lerotho. Morogo wa monawa ba apea morogo wo montši kudu, ka ge ba lebeletše go o bea letšatšing gore go be wo go omilego. Ge go omile go fetoga ntshoyamathudi (Mokhuse) Mokhuse ba go bolokela nako ya tlala. Ge tlala e tsene ba ya ba thopa ka go monyane ba apea. Go ka go nyatša mokhuse ge o go lebeletše ka mahlo, efela ke morogo wo montši. Monawa ke morogo wa bohlokwa. Ra ba le thepe: Thepe ke morogo wa mmala wa go ba le bokhubedu. Le ge go apegilwe meetse a gona ke a makhubudu, efela ke morogo wo motala wa go ba le bokhubedu. Ra ba le mošetši: Mošetši ke morogo wo motala, efela ge go apegilwe go fetola mmala. Go na le lebabela la kgole. Aowaaowa, re boletše ka mehuta ya merogo go tlatša seatla.

Ga se merogo fela dijo tša go tšwa tshemong. Re na le ditloo. Ditloo di mela ka tsela ye: Semela se ba ka godimo ka mmala wo motala, tšona tša mela ka tlase ga mabu. Di ile ka mehutahuta ditloo. Re na le mehuta ye mebedi ya ditloo

Mehuta ya ditloo

Re na le ditloo tša lekgwara, ka leina ke ditlootloo. Tšona ka matlakala a bjalo ka mmala wo tshooto. Ka peu ya bjalo ka mmala wo mokhubedu le wo motšweu. Gape ditloo ke peu e bile ke dijo. Ba di apea ka tsela tša go se swane. Nako ye nngwe ka makhura, nako ye nngwe ka meetse. Le go di beša ba di beša. Tše dingwe ke tše:

Tšona ke ditloomarapo. Ditloomarapo di mela mobung wa go nona. Ka matlakala a bjalo ka mmala wo mokhubedu le go motšweu. Ka peu ye bjalo ka mmala wo mokhubedu le so motšweu. Ke ditloo tša go tlatlafa di nyaka go butšwa kudu. Le setlampa se dirwa ke tšona ditloo. Re sa kgethe gore ke tša mohuta mang. Setlampa ba se apea ka tsela ye: Ba se apea ka tsela ye: Ba tsheela ditloo le mabele tša dira setlampa Gape ditloo tša lekgwara ba di apea semaletee le morogo wa dithaka (Senkgelabakgekolo). Ra ba le marotse. Lerotse ke selo se sengwe se se kutu nke ke hlogo ya motho ka bokgolo. Lona ke le le tala ka ntle, mola ka gare e le mmala wa serolwane ka peu ye tšhweu. Lerotse ba kgona go le apea le le noši, e bile ka bolona le dira le dijo tšeo di bitšwago thopi. Yona thopi ke ye serolwane ka ge e dirilwe ka lerotse. E monate kudu thopi Ka ge e na le swekiri.